De voetbalgekte komt er aan en je wil een commerciële actie opzetten rond de Rode Duivels? Wat mag je juridisch doen en wat niet? Mag je foto’s van voetballers zomaar gebruiken? Mag je de woorden “Rode Duivels”, “Diables Rouges” of “Red Devils” gebruiken? Mag je de logo’s van de Rode Duivels gebruiken in een reclamecampagne? Hieronder een antwoord op enkele vragen.

Foto’s van de Rode Duivels: auteursrecht en portretrecht

 

Op foto’s zit vaak zowel auteursrecht als portretrecht. Kort gezegd komt het auteursrecht toe aan degene die de foto gemaakt heeft (de fotograaf) of aan degene aan wie de fotograaf het auteursrecht heeft overgedragen (bijvoorbeeld zijn werkgever, opdrachtgever, uitgever of agentschap). Het portretrecht of recht op afbeelding komt toe aan de persoon die afgebeeld staat op de foto.

 

De Rode Duivels hebben de exploitatie van hun persoonlijkheidsrechten (o.a. hun portretrechten) overgedragen aan de KBVB (Koninklijke Belgische Voetbalbond). Check dus goed of je de toestemming hebt om bijvoorbeeld een foto van de Rode Duivels of van de KBVB te gebruiken. Je mag niet zomaar foto’s van het internet plukken en hergebruiken.

 

Soms hoor je dat het auteursrecht en het portretrecht niet van toepassing zouden zijn op “publieke figuren.” Dit is niet correct. Er zijn wel uitzonderingen op de bescherming van foto’s van publieke figuren, maar als je de foto’s gebruikt voor commerciële doelen zijn die uitzonderingen normaal gezien niet van toepassing. Zo geldt er bijvoorbeeld een uitzondering op het auteursrecht in het kader van een “verslaggeving over actuele gebeurtenissen”. Deze uitzondering wordt vaak gebruikt door nieuwsmedia. Het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat deze uitzondering toegepast kan worden voor een reclamecampagne. Ook hebben publieke figuren zoals professionele voetballers wel degelijk recht op hun portretrecht (en hun privacy-recht), tenzij de beelden expliciet kaderen binnen hun publieke functie. Dit is bij reclamecampagnes niet het geval.

 

Je moet dus de toestemming hebben van de auteur van de foto (de fotograaf, of degene aan wie deze zijn rechten verkocht) én van de afgebeelde persoon (via de KBVB) vooraleer je een foto van een Rode Duivel in een reclamecampagne kan gebruiken. Een goede richtlijn is ook dat voor “informatief” gebruik meer mogelijk is dan voor “commercieel” gebruik. Het onderscheid tussen “informatief” vs. “commercieel” gebruik is meestal nogal duidelijk, in andere gevallen juist niet (bijvoorbeeld: mag je een foto van de Rode Duivels gebruiken voor de cover van een jaarboek over het voetbal? Het Hof van Beroep te Brussel oordeelde in 2013 dat dit een informatief gebruik was, en dat het gebruik van de foto toegelaten was).

 

Het merk de “Rode Duivels”

 

We weten nu dus dat we niet zomaar foto’s van de Rode Duivels of andere profvoetballers mogen gebruiken. Maar mag je dan de woorden “Rode Duivels” of één van de logo’s van de Rode Duivels gebruiken in je reclamecampagne?

 

Kort gezegd: neen, ook dat mag niet.

 

“Rode Duivels”, “Diables Rouges” en “Red Devils” zijn geregistreerde merken van de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB). Je hebt dus in principe de toestemming nodig van de KBVB om deze merken te gebruiken. In de praktijk betekent dit dat je een vergoeding moet betalen aan de KBVB.

 

Kijken we even in meer detail naar de merken die door de KBVB geregistreerd werden, dan zien we dat deze als woordmerken geregistreerd werden voor de volgende klassen van producten: klasse 16 (papier, karton, drukwerk, foto’s, enz.); klasse 25 (kleding, schoenen, enz.); klasse 28 (spellen, speelgoed, sportartikelen, speelkaarten, enz.) en klasse 41 (opleiding en ontspanning, sportcursussen, het organiseren van sportieve manifestaties, het uitbaten van sportinstallaties, vrijetijdsbesteding, enz.).

 

De KBVB heeft ook enkele beeldmerken of logo’s geregistreerd, o.a.:

                   

® KBVB                                             ® KBVB

 

Betekent dit nu dat je voor andere producten deze merken wél mag gebruiken? Het antwoord op deze vraag zal meestal negatief zijn. Ook al geldt een merkinschrijving in principe enkel voor de producten of diensten waarvoor de registratie gedaan werd, toch belet de wet dat je gaat “meesurfen” op het succes van een merk van iemand anders (artikel 2.20.1.c van het Benelux-verdrag inzake intellectuele eigendom (BVIE)).

 

Met andere woorden: als je de naam “Rode Duivels” of een logo van de KBVB gebruikt voor goederen die niet specifiek door de KBVB aangeduid werden bij de merkregistratie, dan kan de KBVB ook hier tegen optreden als zij bewijst dat je een “ongerechtvaardigd voordeel” haalt uit het merk (bijv. commercieel of financieel gewin) of afbreuk doet aan het onderscheidend vermogen van het merk (je laat het merk verwateren) of de reputatie van het merk.

 

Dit betekent dat het in de meeste gevallen verboden is om de naam “Rode Duivels” of een logo (bijvoorbeeld de drietand) van de Rode Duivels te gebruiken voor advertenties, zeker als dit gerelateerd wordt aan voetbal. In bepaalde uitzonderingsgevallen kan er toch een mogelijkheid tot creatief gebruik zijn. Al bij al is dit uitzonderlijk en kan je maar beter toestemming vragen aan de KBVB vooraleer je de woorden “Rode Duivels” of een merk van de Rode Duivels gebruikt voor je reclamecampagnes.

 

De Rode Duivels in “niet-officiële versies” van liedjes, boeken, enz.

 

Bij het bovenstaande geldt nog de bedenking dat de KBVB vaak “officiële versies” probeert te maken van bijvoorbeeld supportersliederen, overzichtsboeken, enz. Dat is haar volste recht. Alleen mag de KBVB daarin niet te ver gaan, en zal de KBVB meestal niet het recht hebben om “niet-officiële versies” te verbieden. De vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van de pers en de vrijheid van ondernemen hebben immers ook hun waarde.

 

Zoals hierboven geciteerd kreeg de KBVB het deksel op de neus toen ze probeerde om het gebruik van een cover-foto van de Rode Duivels op een “niet-officiëel” jaarboek te verhinderen. Het Hof van Beroep vond daarbij dat de inhoud van het boek en de cover-foto een informatieve waarde hadden, en dat de persvrijheid hier zwaarder doorwoog dan het recht op afbeelding. De argumenten van de KBVB dat het boek niet geschreven was door een journalist, dat het boek niet gratis was en dat de uitgever met het boek winst nastreefde, werden door het Hof van Beroep van tafel geveegd.

 

Hetzelfde principe geldt volgens mij voor bijvoorbeeld fan-liedjes. Het is niet omdat de KBVB een officieel supporterslied laat maken, dat zij op grond daarvan anderen kan verbieden om ook liedjes te maken over de Rode Duivels. Zover gaan de auteursrechten, portretrechten of merkenrechten van de voetbalbond immers niet.

 

De Rode Duivels: Wat mag juridisch dan wel?

 

Je mag uiteraard wel meedoen aan de voetbalgekte rond het WK of de Rode Duivels. Zo kan je bijvoorbeeld gerust producten verkopen met Belgische vlaggen, voetballen, of anonieme voetballers (niet herkenbaar afgebeeld). Ook mag je uiteraard officiële merchandising verkopen.

 

Heb je vragen in verband met dit artikel? Neem gerust contact op: info@finnian.be

 

Bart Van Besien

Advocaat