Auteursrecht op foto’s: hoe zit dat precies? De Ondernemingsrechtbank van Gent wees in haar vonnis van 3 november 2021 de vorderingen van ‘Permission Machine’ tegen Kortom VZW af. Permission Machine had een vordering ingesteld ‘zoals in kort geding’ wegens inbreuken op het auteursrecht op drie foto’s. Hieronder schetsen wij de feiten, redenering en uitkomst van deze auteursrecht-zaak.

 

Feiten van de zaak

 

In haar nieuwsbrieven van september 2021, mei 2017 en juni 2016 gebruikte Kortom VZW drie foto’s van Belga News Agency. De software van Permission Machine detecteerde dit gebruik en in 2019 stelde Permission Machine (voor haar klant Belga News Agency) een licentienota op waarin ze een bedrag van 848 euro vorderde voor de drie foto’s om Kortom VZW “de kans te geven om zich in orde stellen door alsnog een legale licentie aan te kopen”.

 

Na het opsturen van verschillende betalingsherinneringen stelde Permission Machine een gerechtsdeurwaarder aan om de inbreuken te laten vaststellen. Uiteindelijk dagvaardde Permission Machine Kortom VZW in een stakingsprocedure “zoals in kortgeding” om de foto’s te doen verwijderen, met een dwangsom van 250 euro per dag.

 

Beslissing: misbruik bij uitoefening van auteursrecht op foto’s

 

De rechter oordeelt dat de vordering van Permission Machine ongegrond is en dat deze haar bevoegdheden “abusievelijk” uitoefent, rekening houdende met het feit dat het gaat om een “vermeende” aanwezigheid van enkele foto’s op een website van een non-profitorganisatie met beperkt doelpubliek.

 

De rechtbank veroordeelt de manier van werken van Permission Machine. Hij stelt dat Permission Machine een “auteursrechttrol” is die zich enkel inlaat met het vorderen en innen van vergoedingen van vermeende inbreukmakers, niet met het eigenlijke exploiteren van de auteursrechten. De rechtbank stelt dat de activiteiten van Permission Machine “gericht zijn op het onder druk genereren van inkomsten uit vastgestelde schendingen van auteursrechten en niet op het ophouden ervan.” De rechtbank voegt nog toe: “De beheersentiteit verkrijgt haar inkomsten uit licenties die zij opdringt in functie van de aangetroffen inbreuken en exploiteert de auteursrechten niet actief. Eiseres heeft er commercieel baat bij dat de schendingen in stand worden gehouden, terwijl haar algemene opdracht er precies in bestaat deze te bestrijden zodat de rechtenhouder zich verzekerd weet van een sluitende bewaking die in de eerste plaats streeft naar het vermijden van inbreuken.”

 

De rechtbank verwijt aan Permission Machine dat deze in de eerste plaats als doel heeft om “munt te slaan” uit de inbreuken en de eigenlijke stopzetting van de inbreuken niet als prioriteit beschouwt.

 

De rechter oordeelt dat Permission Machine haar bevoegdheden misbruikt omdat:

 

• Permission Machine de voorwaarden van het auteursrecht niet toetst maar er automatisch vanuit gaat dat de foto’s auteursrechtelijk beschermd zijn. Permission Machine had blijkbaar onvoldoende geargumenteerd waarom de foto’s “orgineel” waren. Permission Machine had blijkbaar ook geen bewijs voorgelegd dat de rechten op de foto’s aan haar waren overgedragen (de verklaring van Belga News Agency verwees niet naar de concrete foto’s en was volgens de rechtbank te algemeen).

 

• Permission Machine de gevorderde vergoeding niet bewijst, en er sprake is van een willekeurig vastgestelde hoogte van de vergoeding. De rechter merkt op dat de vergoeding “niet aansluit bij enige indicatieve tarieven”. De rechter verwijt ook dat “allerhande onbewezen kosten” worden aangerekend.

 

• Permission Machine meer dan een jaar na de laatste ingebrekestelling heeft gewacht om een stakingsvordering in te stellen, zonder eerst te vragen om de foto te verwijderen en zonder na te gaan of de vindplaats van de foto nog een werkelijke bedreiging vormt voor de auteur-fotograaf.

 

De rechtbank besluit dat Permission Machine geen staking van de inbreuken kan vorderen voor de rechtbank wanneer zij voorheen niet of onvoldoende heeft aangedrongen op de verwijdering van de foto’s (Permission Machine had enkel betaling gevraagd van een eenzijdig opgelegde vergoeding). De rechtbank verwijt in het bijzonder ook dat de stakingsprocedure niet aangekondigd werd en dus als een verrassing kwam voor Kortom VZW. De rechtbank oordeelt ook dat de claim betrekking had op de “vermeende” aanwezigheid van enkele foto’s op de website van een non-profit organisatie met een beperkt publiek, waardoor de staking niet proportioneel is met de inbreuk.

 

Conclusie i.v.m. auteursrecht op foto’s

 

Foto’s en auteursrecht: algemeen principe is toestemming

 

Het is belangrijk om als principe te nemen dat foto’s meestal wel degelijk beschermd zijn door het auteursrecht. De drempel van de “originaliteit” is over het algemeen vrij laag. Dit vonnis doet geen afbreuk aan dit algemene principe. Vooraleer een foto te gebruiken, moet je dus de toestemming hebben van de fotograaf (of een fotoagentschap) en eventueel een licentievergoeding betalen. Er zijn een aantal uitzonderingen op dit principe (zoals de uitzondering voor ‘actualiteitsverslaggeving’), maar die worden hier niet bespreken.

 

De rechtbank ging in dit vonnis niet in op de vraag of de foto’s beschermd waren door het auteursrecht (wat op zijn minst eigenaardig is).

 

Auteursrechtbescherming is geen automatisme

 

De rechtbank beklemtoont in dit vonnis wel dat auteursrechtbescherming geen “automatisme” is. Persoonlijk lijkt het ons terecht dat de rechter aandringt op een concrete argumentering en bewijs waarom een specifieke foto origineel is en dus beschermd door het auteursrecht. Ook al ligt de drempel van originaliteit vrij laag, de bewijslast om aan te tonen dat een foto origineel is, ligt bij degene die het auteursrecht inroept. Al te vaak worden auteursrechtclaims verstuurd voor foto’s die onvoldoende origineel zijn, en het is goed dat een rechtbank beklemtoont dat auteursrechtbescherming geen automatisme is.

 

“Staking” van de auteursrechtinbreuk

 

De rechter in deze zaak nam het bijzonder kwalijk dat de houders van de auteursrechten (via Permission Machine) niet voldoende hadden aangedrongen op de verwijdering van de foto’s vooraleer een vordering tot stopzetting van de inbreuk (stakingsvordering) in te dienen. De rechtbank vond het niet logisch om een stakingsvordering in te dienen (met als doel de verwijdering van de foto’s), waar Permission Machine aanvankelijk vooral had aangedrongen op de betaling van een vergoeding (en dus niet de verwijdering van de foto’s).

 

Dit is inderdaad iets om rekening mee te houden, maar zou geen belemmering mogen zijn om een werkelijke inbreuk effectief te laten stopzetten.

 

In deze zaak was het onduidelijk of de foto’s nog op de website stonden of niet. Kortom VZW beweerde dat de foto’s al verwijderd waren, maar volgens een verslag van de gerechtsdeurwaarder stonden de foto’s wel degelijk nog op de website van de VZW. Wij vermoeden dat de foto’s waarschijnlijk ‘in archief’ op de website stonden, vandaar de opmerking van de rechtbank dat er moet gecheckt worden of de foto’s nog een daadwerkelijke bedreiging vormen voor de auteur-fotograaf.

 

“Auteursrechttrol”

 

De rechter verweet Permission Machine een “auteursrechttrol” te zijn die enkel uit is op het innen van vergoedingen. Dit lijkt ons kort door de bocht. Permission Machine had precies een stakingsvordering ingediend, geen vordering tot het bekomen van een vergoeding. Het feit dat Permission Machine de mogelijkheid biedt om alsnog een licentie aan te schaffen, lijkt ons op zich niet verkeerd. Ook de gevorderde vergoedingen (265 euro per foto en dossierkosten van 53 euro) lijken op het eerste zicht niet overdreven (we zien als advocaten vaak veel hogere schadeclaims binnenkomen bij cliënten; dit hangt natuurlijk altijd af van de concrete feiten, en als het drie foto’s betreft kan de prijs makkelijk oplopen). Ook het verwijt dat Permission Machine geen gebruik maakt van “indicatieve tarieven” is eigenaardig, aangezien in andere rechtspraak het gebruik van standaardtarieven zoals van Sofam of Sabam juist aan de kaak wordt gesteld. Wij menen dat de rechter in een stakingsvordering zich sowieso niet had moeten uitlaten over schadevergoedingen maar enkel over het doen stopzetten van eventuele inbreuken. Over het algemeen menen wij ook dat het gebruik van “morele metaforen” zoals “auteursrechttrol” (of nog: “piraterij”, “diefstal”, enz.) niet helpt om een sereen juridisch debat te voeren.

 

Foto’s en auteursrecht: 2 fundamentele problemen

 

Het lijkt ons dat er twee fundamentele problemen zijn in verband met auteursrechtclaims op foto’s: (1) vaak gaat het om banale foto’s en wordt niet geargumenteerd waarom een foto beschermd is door het auteursrecht (waarom de foto “origineel” is); en (2) vaak zijn de gevraagde schadevergoedingen disproportioneel hoog.

 

In verband met het eerste probleem: de rechter verwijt aan Permission Machine dat deze auteursrechtbescherming als een automatisme beschouwt, maar de rechter behandelt in zijn vonnis zelf niet of de foto’s al dan niet origineel zijn. Dit is een gemiste kans.

 

In verband met het tweede probleem: de rechter verwijt aan Permission Machine dat deze eenzijdig tarieven oplegt, maar gaat hier verder niet op in (Permission Machine had in deze procedure geen vergoeding gevorderd, enkel stopzetting van de inbreuken). Het is vaak natte-vinger-werk om de “waarde” van een foto voor een inbreukmakend gebruik te bepalen. Tarieven zoals die van Sofam of Sabam kunnen hierbij een rol spelen, maar eigenlijk gaat het vooral om de vraag welke vergoeding de “auteur” zou gekregen hebben als wél toestemming was gevraagd. Dit is, zeker voor individuele fotografen, een moeilijke oefening. Fotografen zitten vaak in een moeilijke situatie, aangezien ze geen vergoeding krijgen voor het online gebruik van hun foto’s, ze kosten moeten maken om inbreuken te laten stopzetten, en ze dan heel moeilijk de grootte van de schade kunnen bepalen. Sommige partijen maken hier misbruik van door geen vergoeding te betalen voor het gebruik van foto’s. Het is dan ook te begrijpen dat fotografen en fotoagentschappen een structurele oplossing zoeken en partijen zoals Permission Machine onder de arm nemen.

 

 

Heeft u verdere vragen in verband met (inbreuken op) het auteursrecht? Neem dan zeker contact met ons op!

 

Auteur: Ilona Min en Bart Van Besien